Martxel Tillous: Ipar Ameriketako euskal apez ibiltaria

Bere bizitzako hogeita hamar bat urtetik gora Afrikan misiolari igaro zituen apez zuberotar honek, bere nagusi apezpikuaren manatuari jarraiki Pariserainoko bidea hartu zuen ondoren, frantses hiriburuko euskal etxekoen kapelau edo omonier izateko, eta Estatu Batuetarainokoa urte batzuen buruan, AEBetako euskal apez ibiltaria izateko, hor ere euskal komunitatearen zerbitzuko.

Estatu Batuetan, Nevadako Gardnerville herrian ezagutu genuen Martxel Tillous. Euskal Kantari Eguna zen eta, Ipar Ameriketako euskal ospakizun ia guztietan ohi bezala, euskarazko mezarekin ekin zitzaion ekitaldiari. Bertan aurkeztu zien Nevadako euskaldunei Jean Elizagarai apezak --gaur egun Baxenabarreko Donapaleuko erretore denak-- Martxel Tillous apez berria, Europatik Far West-eko euskaldunen erretore bezala bere ordea hartzera zetorren omonier edo kapelau berria. Urte batzuk joan dira geroztik, eta Estatu Batuetako Oestean, Euskal Herria baino 150 aldiz handiagoa den eremuan barreiatuta daukan parropiako arduradun segitzen du aita Martxelek. Hiru urterako joan, baina badirudi gehiagorako gera dadin eskatua diotela Estatu Batuetako fededun euskaldunek Baionako Moleres apezpikuari.

-- Eskiulan sortu, Baionan apeztu, Afrikan misiolari, Zuberoan, Parisen, orain Ameriketan... eskarmentu eta ibilbide luzea egina duen pertsona zara.

-- Apezpikuak manaturik joana naiz Paris eta Ameriketara. Hamar-hamaika urterekin Zuberoa utzi, ikasketak Baionan egin eta hor apeztu naiz. Segidan joan nintzen Afrikara, han hamaika urte egiteko; gero, Zuberoko Basabürüa-ra, Larrañera, bi urtez. Hortik, berriz Afrikara, Abidjan-era, Bolikostan, eta han egona naiz 1990era arte. Orduan apezpikuak Parisera deitu ninduen, hiriburuan bizi diren euskaldunen omonierra izateko, lau urtez. Eta handik joana naiz Estatu Batuetara, Oestean dauden euskaldunen zerbitzatzeko.

-- Afrika, Bolikosta... hogei urtetik gora ibili zinen bertan. Esan daiteke Afrikak hunkitu, ukitu egin zintuela. Inoiz entzun izan dugu zu afrikanoa zarela, Afrikakoa duzula bihotza. Hala bada, zer ekarri dizu Afrikak?

-- Afrikarren aberastasunak hunkitu nau. Europan edo Ipar Ameriketan jendea bizitzen ahal da aberastasun handiekin, guztiek daukate heien frigoa, autoa, telebista... Afrikan ez duzu honelakorik, baina nik han atxeman dut aberastasunik handiena, jendea, oso pobre bizi bada ere, bihotz onekoa baita, beti errezibitzen zaitu, noranahi joaten ahal zara eta beti izanen duzu ongi etorria zuretzako.

-- Gure artean ez da oso ezaguna, baina Afrikako leku batzuetan izana da euskaldunik eta euskal girorik.

-- Bolikostan bazen anitz. Festa euskaldun handi bat ere egiten genuen urtean behin. Europako euskaldunak ere joaten ziren, kantariak, Oldarra, Garaztarrak... Mugerreko (Lapurdi) rugby taldea ere joan izan da. Euskaldun asko zegoen orduan han.

-- Enpresariak batzuk, marinelak eta misiolariak besteak. Medikuren bat ere. Nola sartu eta nola egokitzen da sortzez europarra den pertsona bat Bolikostan?

-- Errespetu handiz. Heien artean sartu eta bertakotu nahi baduzu, behar dituzu heien hizkuntzak, heien ohitura eta mentalitatea ikasi. Meza ere beren hizkuntzan eman behar duzu, eta heiek bezala bizi.

-- Bertako zenbait hizkuntza ikastera heldu zinen...

-- Hizkuntza asko daude han, 90etik gora, eta Senegal, Burkina Faso eta Mali-tik ere etortzen da jendea, bakoitza bere hizkuntzarekin. Abidjan-en bertan berrehundik gora hizkuntza diferente entzun daitezke. Nik lau ikasi nituen, elkarrengandik oso diferenteak. Horietarik bat, banbara, ez denek, baina askok konprenitzen dute. Eskolaren bidez, frantsesa ari da sartzen lingua franca bezala, baina zaharrek ez dute mintzatzen. Haurrek, berriz, frantsesa mintzatzen dute eta gero beren etxeko hizkuntza, baina haur askok etxekoa ahaztu, eskolako frantsesa hartu eta ez dute heiena gehiago ezagutzen. Halaxe gertatzen da tam-tam handiekin-eta.

-- Akulturazio handia, beraz.

-- Hala da, maleruski. Anitz gazte Europara ikastera joan eta zinez aldatuta itzuli dira, ez dira gehiago lehengo afrikanoak.

-- Bolikosta, Estatu Batuak... Leku bakoitzean guztiz diferentea behar du izan biziaren aitzineko ikuspegi eta jarrerak, besteekiko harremanak, bakardadeak berak. Jauzia bortitza ere izango da bion artean.

-- Ameriketan, orohar, bizitza ez da bortitza, materialki erosotasun guztia baituzu. Baina, zuk esan bezala, bakardadea bizi dezakezu, eta hori izan daiteke bortitza. Afrikan, jende artean zaude beti, nonahi duzu etxea eta beti sentitzen zara jende artean. Ameriketan, berriz, eta Europan gero eta gehiago, bakardade handia bizi du anitz jendek, jendez inguratuta badaude ere, are gehiago adinean gora eginez gero. Familiaren, komunitatearen zentzua bestelakoa da Afrikan; han, nonahi, oso gutxirekin, irria ikus dezakezu jendearen begietan.

-- EEBBetan bizi zara hondarreko zortzi urteotan. Zertan dabil EEBBetan apez euskaldun bat, Baionako Elizbarrutiak euskaldunen zerbitzurako propio bidalia?

-- EEBBetan euskaldun multzo polita bada. Horietarik asko katolikoak dira eta, komunitate gisa, lotura handia dute fede katolikoarekin. Badira, baita ere, bigarren gerlaren ondotik heldu euskaldun asko, beti euskaldun segitzen dutenak, euskara, euskal meza eta euskal ohiturak maite dituztenak. Horiek guztiek eskatzen dute apez euskalduna. Aldi berean, iruditzen zait apez euskaldunaren lana ez dela horientzat bakarrik, gazteentzako ere badela, eta ez bakarrik erlijio gauzetan, baina baita euskal gauzetan ere, EEBBetako euskaldunei heien kultura atxikitzen laguntzen, jendeari laguntzen egon dadin euskaldun. Horretan saiatzen gara Ameriketan.

Esteka lagungarriak

Euskaldunen apeza
www.basqueclub.com/Euskaldunen_Apeza.htm

euskalkultura.eus

Albisteak

Martxel Tillous: Ipar Ameriketako euskal apez ibiltaria

Irakurrienak

Azken komentarioak