'Martín Fierro' euskaratu zuen Txomin Jakakortexarena zenaren biografia, Bidegileak bildumaren azken aleetan

Bidegileak bilduma 1987. urtean sortu zen eta harrez gero euskara eta euskal kulturari berebiziko ekarpena egin dioten pertsonaien 200 biografiatik gora argitaratu ditu. Bildumak kontuan izan du beti Diaspora eta bertatik aritu ziren euskaltzaleak, euren lanak garrantzi handia izan zuelako, frankismo garaian euskarazko aldizkariak eta liburuak argitaratzen, adibidez. Azkeneko aleetara Argentinan euskal kulturaren alde hamaika lan egindako aita Txomin Jakakortexarenaren biografia bildu du Xabier Kintanak, paperean ezezik dagoeneko internetez ere irakur daitekeena.

Bidegileak bildumaren 43. eta 46. karpetak aurkeztu dituzte aste honetan Patxi Baztarrika Hizkuntz Politikarako sailburuordeak eta Mikel Atxaga bildumaren koordinatzaileak, eta interneten daude jada irakurgai. Karpeta bakoitzak lau bidegileren biografiak dakartza: batean antzerki, zinema eta telebistan euskara bultzatu duten lau aktore (Mikel Garmendia, Augustin Anabitarte, Karmen Balentziaga eta Begoña Bilbao), eta bestean jaiotzaren urteurrena betetzen duten beste lau bidegile: Balendin Enbeita, Pello Sarriegi, Josune Munitxa eta Txomin Jakakortexarena apaiz euskaltzalea, azken hau urte askotan Argentinako Diasporako kide eta sustatzaile izandakoa.

'Txominek errimak egiteko aparteko dohaina zuen', azaldu dio EuskalKultura.com-i Mikel Atxagak, bildumaren koordinatzaileak. 'Gaztaroan hainbat sari irabazi zituen eta beti izan zuen berezko talentua. Argentinan 'Martín Fierro' euskaratu zuenean --obra, gautxoen biziari buruzko poema klasikoa da, José Hernándezek idatzia-- Txominek errima hori jarri zion, Mattin Burdin'. Itzulpen hau euskal argentinar komunitatean oso preziatua da eta bertako euskal etxeetako liburutegietako izarretako bat izan ohi da. Mattin Burdin izan zen Jakakortexarenak euskal- argentinar kulturari egin zion ekarpen nagusienetako bat, baina beste asko ere egon ziren Berastegiko apaiz honek Argentinan eman zituen berrogeitik gora urtetan.

'Diasporak euskal kulturarentzat duen garrantzia ez da nolanahikoa, batez ere Francoren diktadura garaian Euskal Herrian euskararen aldeko edozein ekimen debekatua zegoenean', gogora ekartzen du Atxagak. 'Argentina eta Venezuela bezalako lekuetan lan handia egin zen, garrantzi handia izan duten aldizkariak, liburuak eta itzulpenak argitaratuz, adibidez'. Bidegileak-ek aintzat hartzen du datu hau eta orain artean argitaratu dituen berrehundik gora biografietan Diasporak leku nabarmena izan du. 'Ezin ahaztu euskara hutsezko lehen aldizkaria Escualdun Gazeta izan zela, Los Angelesen 1885ean argitara emana, eta hangoa zela baita ere Californiako Eskual Herria, Jean Pierre Goytinok Los Angelesen 1893. urtean argitaratua', azaltzen du Atxagak.

Euskal Etxeen bultzatzaile Argentinan

Txomin Jakakortexarena 1906ko abenduaren 19an jaio zen Gorrine etxean, Berastegin (Gipuzkoa). Erlijio ikasketak Andoain eta Gasteizen egin zituen eta 1932an olerkari bezala ezagun egin zen, bere olerkiekin 'Euzko Olerti Eguna' irabazi zuenean Euskal Herriko olerki tradizionalen atalean. [Ezkerreko argazkian Andres Irujo eta Txomin Jakakortexarena, Buenos Aires-en eman zuten mintzaldi batean (argazkia Bidegileak)]

Jakakortexarena bere literatura eta ideia abertzaleengatik egin zen ezaguna, beti Euskal Herria, bere kultura eta hizkuntzaren alde. 1936ko guda hasi zenean gudarien kapelau bezala ibili zen. 'Alde bateko zein besteko jendea salbatzen lan eskerga egin zuen', azaltzen du Atxagak. 'Behin anarkistek ia-ia fusilatu egin zuten horregatik, eta nazionalekin ere arazo berdina izan zuen'. Doi-doi heriotzetik libratu eta Iparraldean exiliatu zen; ondoren Uruguaitik sartu eta Argentinara heldu zen. Han 40 urtetik gora eman zituen eta hango giro euskaltzalera bildu zen, euskal etxe askoren sorreran parte hartu zuelarik. Bere bizitzako azken urteetan Euskal Herrira bueltatu zen, bere jaioterrian hiltzeko 1993an.

Lotura interesgarriak

Txomin Jakakortexarenaren biografia, jaisteko moduan
Bidegileak bilduman

Txomin Jakakortexarenaren lanak
Armiarma.com-en

Bi liburuki Jakakortexarenaren omenez bere mendeurrenean (erd.)
EuskalKultura.com-en argitaratua, 2006ko azaroaren 11ean

Pehuajo-koa, berak sortzen lagundu zuen euskal etxeetako bat (erd.)
EuskalKultura.com-en argitaratua, 2006ko abuztuaren 17an

Aita Txomin Jakakortexarena, 'Martín Fierro'-ren itzultzaile (erd.)
EuskalKultura.com-en argitaratua, 2003ko otsailaren 19an

euskalkultura.eus

Albisteak

'Martín Fierro' euskaratu zuen Txomin Jakakortexarena zenaren biografia, Bidegileak bildumaren azken aleetan

Irakurrienak

Azken komentarioak