euskalkultura.eus

Sabrina Otegi/Buenos Aires, Argentina. Horrelako bidaia bat egiteko aukera sortzen denean asko pentsatzen dut. Gazteak berehala proposamena onartzeko prest daude, baina niretzat oso ahalegin handia da, beraz egin egiten dut baina saiatzen naiz ahalik eta gehien aprobetxatzen. Horregatik esaten didatenean 'baina leku horretara ere joan nahi duzu?' edo 'hori ere bisitatu nahi duzu?', beti baietz esaten dut, zeren eta hamabi mila kilometro egin eta gero, den-dena aprobetxatu nahi dut. Eusketxen albokari talde bat sortzen ari da eta klase batera gonbidatu ninduten. Nola esan ezetz? Joango ez nintzen, bada, albokariekin hitz egiteko, jotzeko, eta daukadan guztia haiekin konpartitzeko…!

Izpiritu honekin heldu zen Juan Mari Beltran Hego Amerikara. Are gehiago, zuei ere eskatzen dizuet [Ameriketako euskaldunez ari da] nire ahalegin hau aprobetxatzeko. Horrelako esperientziak oso aberasgarriak dira baina ez zuentzat soilik, niretzat ere bai. Hemen, leku guztietan, denetaz, eta batez ere, herriko musikari buruz ikasteko aukera dut eta gero hori dena nirekin eramaten dut. Etxera heltzean izango dut deskantzatzeko aukera nahiko.

Aste bat baino ez dira egon Beltran eta bere taldea Hego Amerikako lurralde hauetan eta berak esaten duen legez, oso azkar pasatu dira egunak, gogorrak izan dira, luzeak, baina bizi izan duten guztiak iraungo omen du.

-Nola azalduko zenuke egiten duzun musika?

Nik herriko musika egiten dut. Herriko musika horrek izen asko har ditzake: herriko musika, musika tradizionala, folklorea, etnikoa… niretzat izen horiek guztiek gauza bera esan nahi dute. Herriko musika egiteko bi baldintza bete behar dira: musikariak sortzailea behar du izan eta gaitasuna behar du izan. Zergatik sortzailea? Musika hor dago, partituretan, baina partituretan dagoena jotzea ez da nahikoa, musikariak beti aldatu behar dio zerbait partituran dagoenari. Azken finean, musika jotzea jolastea da. Pentsatzen badugu adibidez nola esaten den “musika jo” ingelesez, aditza “play” da, jolastu. Frantsesez gauza bera gertatzen da, musika eta jolasa bat dira. Euskaraz, berriz, “jo” aditza dugu, eta agian --'baina hau nire hipotesia besterik ez da', dio-- Euskal Herriko antzinako musika tresnak perkusiozkoak ziren. Eta hortik dator, beharbada. Baina hariari segituz, sormenari eta gaitasunari dagokienez, batak bestea eskatzen du. Sormen hori ateratzeko, adierazteko, beharrezkoa da kapaza izatea. 

[Bideoan, Juan Mari Beltranek eta taldekideek Buenos Aireseko Euskaltzaleak elkartean eman zuten kontzertu didaktikoaren une bat. Dantzaria Aitor Alava, Buenos Aireseko Eusketxeko dantza irakaslea da]

-Montevideon, Chivilcoy-en, Arrecifesen eta Buenos Airesen… Zeintzuk izan dira mementu hunkigarrienak?

Leku guztietan pasa ditugu une zirraragarriak. Montevideon, adibidez, bertako 'candombe' [afrikar jatorrizko musika uruguaiarra] talde batek emanaldia eskaini zigun eta gero guk haiekin batera jo genuen. Chivilcoy-n, kontzertuaz gain, herriko kontserbatorioan klase bat eman genuen eta ziur gaude klase horrek bultzatuko zituela musikari batzuk euskal etxera hurbiltzera, euskal musika egite aldera. Arrecifesen une hunkigarrienetako bat bizi izan nuen. Potxolo Loyola etxeko txistulari zenaren danbolina jo nuen. Banekien bere lekuan nengoela eta errespetu eta apaltasun handiarekin egin nuen. Gainera, txistulari handi horrek trebatu zituen txistulariak ere ezagutu nituen eta hori ere aipatzekoa da. Potxolo jada ez dago baina bere musika bai, bere danbolinean eta baita bere jarraitzaleengan ere. Buenos Airesen, berriz, Ekin Argitaletxean egoteko aukera izan nuen… Nik gaztetan eskuratu nuen Aita Jorge de Riezuren 'Flor de canciones populares vascas'. Liburu hori Ekin Argitaletxeak argitaratu zuen eta bere egoitzan izateko aukera, Maria Elena Etcheverryrekin izateko aukera… ez daukat hitzik sentitu dudana adierazteko. Ekin-etik garai hartan egin zuten lana garrantzitsu baino garrantzitsuagoa izan zen guretzat.

 [Goiko bideoan, Beltran eta bere musikarien emanaldiko beste une bat]

 -Arrecifesen Maral taldearekin jo zenuten…

Bai, Maral taldeak bere lekua dauka jadanik bai Arrecifesen, baita Diaspora osoan ere. Jendeak benetan gozatu zuen bere emanaldiaz, beraz ez zen erraza izan haien ondoren agerlekura igotzea. Onartu behar dut urduri nengoela, baina uste dut haiek sortutako giroari segida hartzeko gai izan ginela. Kontzertua ederra izan zen. Utzidazu bitxikeria bat kontatzen. Guk iaz Euskararen Egunean jo genuen Donostian, eta Arrecifesen geundenean Marianak (Maral taldeko ahotsak) aurtengo Euskararen Eguneko jaialdian parte hartzeko gonbidapena jaso zuen. Ospatzeko beste arrazoi bat.

[Goiko bideoan, Beltran arrabita modukoa jotzen emanaldiaren beste zati batean] 

-Hau ez da izan zure lehenengo kontaktua Diasporarekin. Zer deritzozu mugimendu honi?

Esaldi batekin erantzungo dizut: Naturala iruditzen zait. 'Orhiko Xoria' kantak esaten duen bezala, denok dauzkagu gure sustraiak. Baina zure jaioterria utzi behar baduzu ezin zara beste leku batean bizi sustrai berririk errotu gabe. Horrek aurreko sustraiak galdu behar dituzula esan nahi al du? Ez… hor daude, baina erbesteratzeko garaian, leku berrian sustrai berriak landu behar dituzu. Eta zer edo zer loratuko da bien artetik. 'Orhiko Xoria' azken batean denok gara.  Horregatik sentitzen dut Diaspora oso naturala dela. Izan ere, sortu da eta bizirik dago.

 [Euskaltzaleak-en egoitzan egin zen kontzertu didaktikoko beste une batean, ttun-ttuna jotzen]

[Juan Mari Beltranek eta bere musikariek, ikusleek adina gozatu zuten Buenos Aireseko euskaldunekin bildu eta euskal musika-tresnen erakustalditxoa eskaini zutenean]

Lotura interesgarriak

Juan Mari Beltran, bere promotoreen orrian
Berari buruzko gunea Syntorama.com-en

Beste elkarrizketa bat Juan Mari Beltranekin
Beñat Doxandabaratz-ek Euskonews-en argitara emana (2002)