Euskal kultura - Noticias

Miel A. Elustondo. EITBk AEBetan duen euskarazko berriemaile da Olatz Arrieta. Munduko herrialderik indartsuena omen den hartatik jarduten du, amerikarren estilo zuzenean. Hainbat berri kontatu dizkigu irrati eta telebista bidez. Tartean, Irailaren 11ko erasoa, edo Euskaldunon Egunkariaren itxieraren kontra New Yorkeko euskaldunek NBEren egoitza atarian egindako protesta. Euskarazko ahotsa etxe orratz, NY polizia eta taxi hori artean.

-- "Munduko herri boteretsuena" omen dira AEBak. Hala da esaera. Ez dakit egia den ere. Dena dela, zerk egiten ditu "boteretsuen"?

Klixea baino areago da hori. Boterea nola definitzen den ere bada gorabehera. Zeure nahi eta interesak besteri ezartzeko ahalmena baldin bada, AEBak dira boteretsuen. Ekonomia aldetik, denik eta merkaturik handiena dute, oker ez banago. Indar militarrari eta honen sofistikazioari dagokionez, berriz, AEBak dira lehenenak. Boteretsuenak, beraz. Bestalde, lehen, Sobiet Batasunaren garaian, bi bloke ziren eta beraien artean banatzen zuten mundua, nolabait, baina Sobiet Batasuna desegin zenetik AEBak besterik ez dugu eta, hortaz, uste dut ondo esanda dagoela "munduko herrialderik boteretsuena".

-- Horrek zu berriemaile boteretsuen egiten zaitu?

AEBek oso presentzia handia dute munduan. Horretan dudarik ez dago. Gainera, munduko albiste agentzia handienak anglosaxoiak dira: Reuters eta Associated Press; britainiarra lehena eta amerikarra bigarrena. Kontuan izanda albiste agentzia hauek ezartzen dutela eguneroko albisteen menua, AEBei dagozkie horietako asko eta asko. AEBek munduan duten esku hartze handia ere hor dago. Azkenean, AEBetako berriemaileak ez gara inportanteagoak, baina presentzia handiagoa izaten dugula ezin ukatu. Presentzia. Gainerako berriemaileei begiratuta, berriz, ez dago zalantzarik, korrespontsal talde sendoenak AEBetan dituzte. Albiste mordo bat sortzen delako bertan, besterik gabe.

-- Are gehiago joan berri den urtean, hauteskundeak izanda AEBetan. Hemen izan balira bezalaxe jardun dute hedabideek: Ohio, Florida, Kalifornia, New Jersey... Astigarraga, Martutene, Loiola baino ezagunago egin dizkigute. Zoratuta gaude...

Ba bai.

-- Ez al da desproportzionatua?

Desproportzionatua? AEBek munduan duten presentzia ere halakoxea da, oso handia. Jakina da herrialdeak esku hartze handia duela munduan, eta bertako hauteskundeek eragin handia izango dutela batean eta bestean. Frantziak ere badu eraginik, baina leku jakinetan. AEBek, berriz, leku denetan. Horregatik hango hauteskundeen garrantzia. Aurten, oraindik eta handiagoa, Irakeko kontuagatik. Bushen atzerri politikak munduan sortu duen ezinegona, haserrea eta kezka ere ez dira txikiak izan. Denok jakin nahi genuen Bushek beste lau urte egingo zituen presidentetzan. Irakeko gerrak eragin zuen espektatiba handi hori.

-- Atzerri politikari dagokionez, alde handia izango al litzateke errepublikarrek ala demokratek irabazi? Nik dakidanez, presidente denek egin ohi dute gerra...

Atzerri politikari dagokionez, Bushen plataforma ikusi, Kerryrena ikusi, ez zegoen alde handirik. Han -hemen bezala, nonbait-, "talantea" zen kontua. Bataren harropuzkeria hori eta. Kerryk, adibidez, Iraken, "nazioartearen parte hartze handiagoa" proposatzen zuen. Baina jakina da nazioarteak Iraken ez duela sartu nahi. Kiotoko protokoloa dela eta, beste gai garrantzitsu bat, AEBek ez zuten hura berretsi, eta gai horren inguruan, askok demokratek bestelako jarrera bat hartuko zutela espero bazuen ere, Kerryk gai hori ez zuela ukituko esan zuen... Eta berdin, nazioarteko beste hainbat gaitan.

-- Zer diote AEBetako bizilagunek Bushen atzerri politika erasokor horri buruz?

Asko oso haserre daude. Lehengo batean izan nintzen lagun batekin, Bartzelona inguruan jaioa eta Gerra Zibilaren garaian AEBetara alde egin zuena. Askotan etortzen da Bartzelonara baina, azkeneko aldian, gehiago ez zela itzuliko esan zuen; Bartzelonara, alegia. Demokrata baino ezkerrago da, ezker muturrekoa AEBetan, Ralph Nader-en aldekoa, baina sekulako eztabaidak izan zituen Bartzelonako senideekin. Oso gaizki hartu zuten, amerikarra delako. Bera Bush izango balitz bezala hitz egin zioten, eraso batean. "Ni ez naiz Bush, ez haren aldeko. Neu ere oso haserre nago haren erabakiekin...". Kontua da guztien artean oso mindu zutela, eta ez zela gehiago etorriko erabaki zuela. Senide batekin, adibidez, ez zuela gehiago hitz egingo esan zuen. Haren etxean iraindu egin zutela zioen...

-- Anti amerikartasuna...

Bai, baina pertsonalizatua. Nazkatuta alde egin zuen. Ni New Yorken bizi naiz, demokratak dira bertan, eta jakinaren gainean daude munduan zein irudi duten AEBek, Irak dela eta ez dela. Newyorktarrak ere haserre daude, eta kezkatuta, esanez ez dela beraien errua, beraiek ez zutela Bushen alde boto eman. "Hau eraman beharra ere!", diote.

-- Esaten duten bezain ezjakina da Bush?

Atzerri gaietan hala zen. Texasko gobernadore zen presidente baino lehen eta estatuetako gobernadoreek ez dute horretan eskurik. AEBetako unibertsitate onenetan egin zituen ikasketak baina, badirudi, erakutsi zuen gaitasunagatik baino, "aitaren seme" zelako eman ziotela titulua. Bushek berak ez du ukatzen nazioarte gaiak menderatzen ez dituela. Gainera, txisteak ere egiten ditu horretaz...

-- Hala diote hemen, ez dela batere jaioa, eta ez nazioarteko gaietan bakarrik. Hizketan ere ez da oso abila...

Ingelesez ere akatsak egiten ditu. AEBetan akats asko egiten ditu jendeak. Uste dut atzerritarrek hobeto hitz egiten dugula ingelesez, bertakoek baino. Bushek oker asko egiten ditu, askotan ez dakielako hitza nola zuzen ahoskatu, edo zer esanahi duen. Baina estatubatuarrek ez diote horri garrantzirik ematen. Gainera, Bushek delegatu egiten du, gobernuko kideen esku uzten ditu arazoak. Haiek txostenak egin, esateko dutena entzun eta, jaso duen informazioaren arabera, hartzen ditu erabakiak. Askotan, niri lotsagarria iruditzen zait Bushen jarduna...

-- Hemen txisteak egiten dizkiote...

Han ere bai. Are gehiago, berak ere barre egiten dio bere buruari, prentsaurrekoetan eta. Bere burua defendatzeko duen bide bakarrenetakoa du. Baina, esan dizudana, han ez diote horri inportantziarik ematen.

-- Gure hiztegietan dagoen hitz bat ekarri nahiko nuke hizpide: globalizazioa. Ez dakit haren sinonimo ez ote den "amerikanizazioa"...

Hedabide eta garraiobideetan gertatu diren aldaketek mundu mailako komunikazio eta trukea erraztu eta indartu egin dute. Hori da globalizazioa. AEBek pisu handia dute horretan eta, ondorioz, beraien kultura da gehien zabaltzen ari dena. Alde horretatik bai, amerikanizazioa. Hala da.

-- Marketing egiten onenak dira AEBetan. Hauteskunde kanpainan ere ikusi dugu hori. Ikusi zintugun errepublikarren konbentzioan, eta demokratenean...

Betidanik izan dira onenak horretan, gauzak saltzen. Nola apaintzen duten dena, eta nola ateratzen dioten etekina horri. Bizitzaren arlo guztietan egiten dute eta, jakina, baita politikan ere. Politikan, haien konbentzioek show itxura zuten. Hollywood ematen zuela? Ez da gezurra. Azken finean, politikoa mezua saltzen ari da, Coca-cola saltzen ari dena bezala. Konbentzioetako muntatzeak telebista zuten helburu. Hango argia, hango koloreak... hitzaldi inportanteenak egiten dituzteneko orduak -prime time, beti ere, telebista gehien ikusten den garaia-, mezua saltzea da kontua. Hemen harrigarri da, eta barregarri ere bai, baina han horrela dira gauzak. Irudiaren inportantzia. Alde handia dago hango eta hemengo lan egiteko moduen artean. Hala ere, uste dut hemen ere hango erara ari direla politikoak, oker ez banago. Hemen ez ezik, Europan ere AEBetako consulting enpresetara jotzen omen dute kanpainak egiteko...

-- Bi konbentzioetan izan zinen. Biak ere antzeko, ala?

Bai, baina errepublikarrena hobeto antolatuta hala ere.

-- Horregatik irabazi zuen Bushek?

Diru gehiago zeukalako irabazi zuen. Adibidez, errepublikarren konbentzioan hobeto tratatzen zituzten kazetariak, eta AEBetan kazetariek hemen baino "botere" handiago dute. "Kazetariekin kontuz beti!", han. Errepublikarrek New Yorken egin zuten konbentzioan leku berezi bat zegoen kazetarientzat: bertan, doan mozten zuten ilea, doan zuten makillajea, doan masajeak... Demokratenean, Bostonen, ez zegoen horrelakorik eta, gainera, konbentzioa ez zegoen New Yorkekoa bezain ondo antolatuta. Errepublikarrek diru gehiago eta eskarmentu handiago zuten.

-- Errepublikarrek New Yorken ausartzea ere!, demokraten etxean, esan nahi dut...

Bai, ausartu ziren. Bi arrazoi izan omen zituzten New Yorkera jotzeko. Bata, Irailaren 11, hau da, segurtasuna izan delako Bushen administrazioak zabaldu duen mezua, "Segurtasuna". Bestea, New Yorkek duen sinbolismoa baliatu zuten.

-- Manifestazioak ere ez ziren txantxetakoak izan. Jendearen emana!

Bai, "etsaiaren etxea izanda ere, berdin dio, gu bertan sartuko gara", esan omen zuten errepublikarrek. Manifestazioek, berriz, errepublikarren kontra egin zuten, Irailaren 11ko 3.000 hildakoak newyorktarrak zirelako eta jendeak ez zuelako ondo ikusten errepublikarrek tragedia hura bere probetxurako erabiltzea, etekin politikoa ateratzeko edo gerra egiteko. Newyorktarrek ez zuten hori onean hartu eta egunero-egunero egin zituzten manifestazioak. Konbentziora etorri ziren delegatuak ez zeuden protesta handietara ohituta eta harrituta zeuden. Beraiei galdetu eta mikrofono aurrean ez zuten aitortuko, baina nabari zitzaien ezeroso zeudela. "Honaino etorri gara eta horrela hartu gaituzte! Hau ere bada, ba!", esanez bezala.

-- Clintonen hitzaldiek itzal egin omen diote Kerryri. Kanpainan, behin baino ez omen du Clintonek Kerryren ondoan jardun, hau haren aldean eskasa ageri zelako...

Gertatu zen Clintoni bihotzeko ebakuntza egin ziotela eta bi hilabetean ez zuela kanpainan parte hartzerik izan. Amaiera aldera azaldu zen. Esaten dute Kerryk asko hitz egiten zuela Clintonekin, gomendio eske batik bat. Ez da ahaztu behar orain lau urte Al Gore-ren estrategia kontrakoa izan zela: Clinton bazterrera utzi eta bera bakarrik azaltzea, ustez Monica Lewinskyren kontua eta gero Clinton ondoan edukitzeak kalte egingo ziolako. Al Gorek erabat baztertu zuen Clinton hauteskunde kanpainatik eta, gero, galdu zutenean, azterketa egin eta Clinton baztertzea akats izan zela adierazi zuten. Oraingo honetan demokratek beraien ondoan nahi izan zuten Clinton, Kerryk ez duen karisma Clintonek baduelako. Bestalde, Clintonek gogora ekartzen dituen irudiak positiboak ziren guztiz: haren garaian primeran zihoan ekonomia, AEBetan oso giro ona zegoen... Ez dakit Clintonek Kerryri mesede ala kalte egin zion, baina uste horiek erabili zituzten...

-- Behin ere baino boto gehiago bildu omen ziren iazko hauteskundeetan. Parte hartze txikia izan ohi dela azpimarratu digute behin eta berriz medioek...

Bai, hala izan da. Duela lau urte %51 eta orain, berriz, hiru bat puntu handiago. Eta hori asko da. Baina bi gauza pasa ziren: boto emateko, aldez aurretik izena eman beharra dago. Izena ematea, hala ere, ez da nahikoa, gero boto ematera joan behar da eta. Gertatu zen jende askok eman zuela izena boto emateko. Jende pilak, aurrekoetan baino milioika gehiagok. Parte hartze handia aurreikusi zen, beraz. Baina boto emateko egunean, izena eman zutenetako asko etxean geratu ziren. Hala ere, aurreko aldietan baino askoz boto gehiago bildu zen. Bi alderdiek ere kanpaina handia egin zuten jendeak boto emateko izena eman zezan. Hain zegoen berdinduta botazio asmoa, parte hartzea zen gakoa. Inkestetan berdinketa zegoen. Gero, errepublikar gehiago joan ziren boto ematera, demokratak baino. Dakizunez, estatu bakoitzean irabaztea da kontua. New Yorken, demokrata askok pentsatu zuen: "Total!, irabazita dago, zertan joan behar dut nik boto ematera!". Bestalde, boto denak kontatu egiten dira bukaeran eta Bushek 58 milioi lortu zituen, eta 54, berriz, Kerryk. Errepublikarrek jende gehiago mobilizatu zuten, beraz.

-- Hauteskundeak eta gero, bertako biztanle zenbait, ezagunak batzuk, Kanadara bidea hartzekotan omen ziren, Bushen beste lau urte ezin eramanez...

Komunikabideak hasten dira zer edo zer esaten eta handik berehala handitu da gauza. AEBetan, krisi dagoen guztietan, horixe dute irtenbidea bertakoek: edo Mexikora edo Kanadara. Vietnamgo gerra garaian, Kanadara joan ziren. Orain ere, ejertzitotik desertatu dutenak Irakeko gerrara ez joatearren, Kanadara joan dira. Kanada beti izan da aurrerakoiago. Homosexualak ere hainbat joan dira bertara, ezkontzeko eskubidea dutelako. Marihuana dela eta ez dela, askoz ere askatasun handiago dute Kanadan. AEBetako ezkerrarentzat ere, paradisu moduko bat da Kanada. Hala ere, auzoen artean ohi denez, maitasun-gorrotozko harremana dute bi herriek: estatubatuarrek uste dute kanadarrak tontoak direla, eta alderantziz. Hauteskunde ondoko giro zera horretan, kanadarrek web gune bat jarri zuten: marryanamerican.com. "Ezkon zaitez estatubatuar batekin". Web horretan, borondatezkoak eskatzen zituzten estatubatuar batekin ezkondu eta Kanadan babes emateko, alegia. Txantxak gorabehera, egia da Kanadako emigrazio departamenduak duen web orrian, hauteskunde biharamunean hiru halakotu egin zirela Kanadara joateko behar ziren agiriei buruzko galdera eta informazio eskeak. Emigrazio prozesua luze da, ordea, eta sei hilabete barru arte ez da jakingo egia ala gezurra den jendea Kanadara joan delako zera hori. Bitartean, kanadarrek oso ondo pasatzen dute estatubatuarren kontura. Esate baterako, kit bat saltzen ari dira Europara datozen estatubatuarrentzat: elastiko bat Kanadako ikurrinarekin, "Canada" inskripzioarekin, eta txapa txikiak "I am Canadian" eta antzeko testuekin, Europan trankil ibiltzeko, Kanadako biztanleek munduan duten irudi ona baliatuz.

-- New Yorken bizi zara eta Ekialde kostako berriak landu ohi dituzu, asko bederen. Dena dela, Idaho aldera ere joan izan zara inoiz, euskaldunen aitzakian...

Hemengo agintariak joaten direnean bertaratzen naiz neu ere. Lehenengo aldian, Euskal Herriko artzain talde bat hango artzaintza modua aztertzera joan zenean izan nintzen bertan.

-- Idaho alde hori, beste Amerika bat da, ala?

Bai horixe! New Yorkekin zer ikusirik ez du. Askoz kontserbadoreago da Idaho, politikan, eta gizarte mailan.

-- New Yorken, euskaldunak azukrea uretan bezala bizi dira, urtuta. Idahon, ezingo esango dugu jaun eta jabe direna, baina han denek dute Basque jendearen berri...

New Yorken gutxi dira euskaldunak. Boisen, aldiz... Ikusi hango Basque Block hura eta New Yorken mexikarrek edo italiarrek duten zera hori etortzen zaizu gogora: kulturari nola eutsi dioten, jatetxeak nola zabaldu dituzten... Euskaldunek hori Boisen egin dutela ikustea gauza handia da. New Yorken "Basque" esan eta %99ek ez daki zer esan nahi duzun ere. Boisen, taxian zoazela "Basque" esan, eta "halako hotela euskaldun batena da", " halako jatetxea euskaldunarena da". AEBetako zenbait estatutan komunitate jakin batzuek duten eragina eta presentzia, Boisen euskaldunek dutela ikustea, kuriosoa da.

-- New Yorken gutxitan gertatzen zaizkizu euskaldunak albiste iturri...

Gutxi daudelako, batez ere: 3.000 dira New Yorken. Hemendik hara doan jende asko ere, profesionalak dira, sei bat hilabete pasatzen dituzte han, bi hemen... Ez dute hango euskal etxearen giroan sartzeko asmorik ere. Mugimendu handia dago handik hona, erraz komunikatzen dira Euskal Herriarekin eta, beraz, ez dute hango euskaldunekin bat egiteko beharrik sentitzen. Ez da lehengo zera hura: hogeita hamar urte etxera etorri gabe! Gutxi izanda ere, ekimen handiko dira, inola ere. Ikustekoa zen, Emilia Doyaga bat eta, NBEren egoitza aurrean, Egunkaria itxi zutenean... Konturatzen dira leku estrategikoan daudela. Boisen ezer egitea ondo dago, baina New Yorken egitea... askoz gehiago da. NBEren aurrean bildu zirenean, gauza handia izan zen, ze han kontzentrazioa egitea ez da batere erraza, hainbat baimen behar dira, aseguru poliza ordaindu, manifestariek ezer puskatu edo hondatzen badute antolatzaileek ordaintzeko. Lan handia da, baina mugitu ziren eta lortu zuten. Denok joan ginen egun hartan. Manifestazioa, NBEren aurrean... zazpi urte daramatzat han eta aurretik sekula ez nuen ikusi euskaldunekin zer ikusia zuen zerbaitegatik egindako manifestazioa. Huraxe, lehenengoa, nik dakidanez.

-- Bada esaera zahar bat: "Norbera da behin", lehenengo, alegia. Zure berriemaile lanetan, "Politika da behin"?

Atzerri politika. Dena dela, albistegietan, instituzioen berriek dute lehentasuna. AEBetako barne-politikak ez du hainbesteko garrantzirik. Dena dela, lehen ere esan dudana, hainbeste albiste sortzen dira egunean!, baina Irakekin edo NBErekin lotutakorik baldin badago, huraxe ematen da, beste asko baztertuta.

-- Irailak 11-ko berria izan al da egundo eman duzun albisterik latzena?

Munduan oihartzun handien izan duena eta gehien errepikatu dena, bai, dudarik gabe. Ondorioak ere halakoxeak izan ditu. Nik gehien errepikatu dudan hitza izan da "Irailaren 11". Hala ere, niri asko gustatzen zaizkit gizarte albisteak. AEBetan pila sortzen dira horren ingurukoak, baina bestelakoak nagusitzen dira: Irailaren 11koa, Irakeko gerra... Baina, adibidez, Irailaren 11ko erasoaz gero eta Irakeko gerra hasi bitarteko denbora tarte hori oso interesgarria izan zen; alegia, nazioarteko politikan mugimendu handiak gertatu ziren aldi horretan. Gerra hotza amaitu zenetik egon ez diren mugimenduak: bateko aliantza, besteko elkarrizketak, NBE, nazioarteko legeria... oso momentu berezia izan zen, historian jasoko den momentua, nire ustez. Orduantxe ikusi zen garbi, lehenengo aldiz, AEBak lider bakar zirela munduan, Sobiet Batasunak egiten zion kontrapisurik ez zegoela, balance of power diote ingelesez. Orduantxe ikusi zen AEBek duten botere handia, eta presidente bat, botere militar handi hori eragozpenik gabe erabiltzeko prest zegoena. Izan ere, Gerra hotza amaituta, ematen zuen dena polit izango zela, blokerik gabe, denak harmonian... baina errealitatea bestela etorri da.

-- Irailak 11, bai, buruan dugu data. Baina noiz hasi zen Iraken kontrako inbasioa? Horri ez diogu datarik ezarri...

Berdin gertatu zen Afganistango gerran ere. Hura konpondu beharra zegoela, konpondu beharra zegoela... sartu ziren, gerra egin zen, eta harrezkero ez da ezer entzuten. Baina denok dakigu zer gertatzen ari den han... Albisteak loreak bezala dira: zikloa betetzen dute, hau da, batean atera, hurrengoan zimeldu. Albisteek hiru-lau egun, astebete, hilabete irauten dute. Gero, isildu egiten dira. Oraintxe Asiako hondamendia da albiste, Tsunami dela eta ez dela. Iraungo du egun batzuk, hedabideak han geratzen diren arte. Gero, hauek alde egin eta kito. Notiziak han iraungo du, jende gehiago hilko da, gaixotasuna zabalduko da, ekonomian ere ondorioak izango ditu, baina ondorio horiek ez dira nabarmenduko hurrengo urte arte... Albisteak, berriz, astebete iraungo du. Nork erabakitzen ditu notiziak? Bi agentzia handi haiek.

-- Zertan da 0 gunea? Ari dira, ala?

Bai, hasita daude berreraikitzen. Dorreak eta.

-- Iraken ere jasotzeko moduan dira 0 gunea, herrialde osoan...

AEBetako aurrekontuetan dirutza beldurgarria ageri da Irakerako, baina erabili, oso gutxi erabili dute, segurtasunik ez delako: eraikitzen hasi eta ezin dute segi, bonba jartzen dietelako edo dena delakoagatik. Gaur egun, errepublikarrek ere onartzen dute Irakekoa akatsa izan zela, edo ez dutela behar bezala egin. Iritzi publikoa aldatzen ari da: gero eta gehiagok uste dute akatsa izan zela Irakera joatea.

-- Iraken hildako soldaduen kutxak hegazkinean sartzen zituztela erakutsi zuten argazkiek. Mingarriak estatubatuarrentzat...

Bai. Hildakoetan norberarenak dira beti inportanteenak. Telebistan hemen ikusten diren irudiak eta hangoak zeharo ezberdinak dira. Inbasioa hasi zenean Washingtonen nengoen. Irudiak ikusi nituen telebistaz. Hotelera joan, BBC World ikusi eta irudiak bestelakoak ziren. AEBetan ez dute hildakoen irudirik telebistan emateko ohiturarik, ezta auto istripuan hildakoenak ere. Edo Asian gertatu berri den hondamendia dela eta, gorpu pila ikusi dut hemengo telebista irudietan. Han ez da horrelakorik erakusten. Ez da erakusten eta, Iraken kasuan, erakustea interesatzen ez bazaizu, are gutxiago. Irakeko jendearen sufrimendua ez da iristen AEBetako komunikabideetara. Euren hildakoak besterik ez dituzte buruan. Begira, demokratek uste zuten Irakeko auziak erabateko garrantzia izango zuela hauteskundeetan, baina gero ikusi da ezetz. 1.300 soldadu izan dira hildakoak, baina familian soldadurik ez duenari Iraken gertatzen ari dena baino askoz gehiago ardura dio AEBetan bertan beste atentatu bat egin dezaketela.

-- Telebistetan "Terror alert"-ekin segitzen dute? Albisteak ematen eta, pantaila barrenean, barra bat -gorrian, laranjan... -, atentatu arriskuaren intentsitatea adieraziz...

Bai, bai, segitzen dute, eguraldiaren berri ematea bezala.

-- Europan jende askok barre egingo lioke horri...

Han ere bai! Hasita daude. Gaueko programetan, Jay Leno-k eta, barre egiten diote. New Yorken jendeak ez dio terror alert horri batere jaramonik egiten. Eta esango nuke Los Angelesen eta hiri handietan ere ez diotela kasurik egiten. Baina harrigarria da: Boisera joan ginenean, bertako aireportuko segurtasun neurriak New Yorkeko JFK-koak baino zorrotzagoak ziren! Nik neure artean: "Baina, benetan sinesten al dute hemen zerbait gertatuko dela?". Boiseko kapitolio aurrean, berriz, bonba-autoak galarazteko parapetoak jarrita zeuzkaten. "Zer ari dira hauek, ordea? Zein etorriko da ba hona?". AEBetako gobernua diru pila ari da estatuei ematen, terrorismoaren kontrako neurriak hartzeko. New Yorken kexu da jendea, esanez, gertatzekotan, New Yorken gertatuko dela, ez Wisconsin-en! Hala ere, sekulako diru pilak gastatuko dituzte Wisconsinen, arma nuklearrak atzemateko tresnerian! Boiseko aireportuan neurri zorrotz haiek ikusi, galdera egin eta: "In case of terrorisme!". Kerry demokraten hautagai izendatu zutenean, apustu egin nuen: Bushek irabaziko zuela esan nuen, Boisetik itzuli berritan izan nuen pertzepzioagatik. Ni nagoen lekutik, New Yorkeko betaurrekoekin ikusten dira AEBak, baina hori oso arriskutsua da. New Yorken dena da demokrata, modernoa, europarra. Baina New York oso hiri berezia da AEBetan. Bai, badu bertako kulturatik, baina New Yorken gertatzen denak ez du erakusten AEBetako errealitatea. Texasko emakume batekin ere hitz egin nuen Kerry izendatu berritan... eta segurtasunarekin benetan kezkatuta bizi direla konturatu nintzen, New Yorken ez bezala, nahiz eta terror alert-ekin aurrera eta atzera ibili, Al Kaedarekin, eta besterekin. New Yorken ez duzu sinesten, baina beste estatu askotako herri eta hirietan, bai. Gobernua informazio eman eta eman ari da, etengabe, baita duen susmorik txikienaren berri ere, Irailaren 11ko atentatuaz gero horixe leporatu zioten eta, hau da, ez zuela zekienaren berri eman. Orain, ordainetan, paper mutur txikienaren berri ematen du. "Abisatu genuen", esateko moduan izango dira, ezer gertatzen bada. Bestetik, bizirik mantentzen du gizartean zera hori: azken finean, hainbat gauza egiten dira terrorismoaren aitzakian. Herriak inbaditu, adibidez.

-- Ahots kritikoak ere izango dira ba AEBetan...

Bai, jakina. 54 milioi ahots kritiko dituzu, Kerryren alde boto eman zutenak.

-- Eta Kerryren ahots kritikoak baino kritikoagoak? Ralph Nader aipatu duzu lehen...

Independentea da Nader. Orain lau urte alderdi ekologistaren izenean aurkeztu zen presidentetzarako. Orain ere %1 lortu du. Berak, tropak Iraketik ateratzea proposatzen zuen. Kiotoko protokoloa sinatzea. AEBek petrolioarekiko duten dependentzia handia murrizteko auto handiei zerga berezia ezartzea etab. Hemen arrazoizko kontuak direnak, han komunistaren arrazoiak dira. Gainerakoan, ezkerrekoetan Chomsky klasikoa da, baina beste asko ere badira. Eta artista asko ere ez da isildu, edo lehen hitz egiten ez zutenak orain hitz egiten hasi dira, eta Irakeko gerra kritikatzen: Woody Allen, Susan Sarandon... Eta Fox telebista katean bertan ere, alderdi errepublikarraren katean, Michael Moore bera ateratzen dute: "demokraten bozeramailea" ematen du.

-- Nork agintzen du AEBetan?

Chomskyren arabera, multinazionalek. Enpresek asko agintzen dute, indar handia dute.

-- Lehen esan duzu Bushek hartzen dituela erabakiak, baina ematen dioten informazioaren arabera...

Hala da, eta horixe da egiten dioten kritiketako bat. Alegia, alde bakarreko informazioa besterik ez duela jasotzen. Bush kanpora ateratzen denean, AEBetan edo atzerrian, ez du manifestaziorik ikusten behin ere. Egunkaririk ere ez du irakurtzen, telebistarik ez du ikusten... manifestazioak, adibidez, Bush ibiliko den parajeetatik hainbat miliatara egin behar izaten dira. Interes ekonomikoek pisu handia dute AEBetan. Irakeko gerra dela eta, petrolioaren konexioa oso handia da. Afganistanen ere petrolioa ez dabil aparte. Kaspio itsasoan dagoen petrolioa ustiatzea da kontua, eta badirudi Afganistanen barrena egin nahi dutela hori. AEBetako gobernuarentzat, enpresen interesak nazio interesak dira. Han senatariek eta alderdiek hainbat diru jasotzen dute enpresetatik. Gero, lege bat pasako dute, agintzen duena leiho guztietan gortina berdeak jarri behar direla. Hurrena, hasten zara ikusten lege horren alde boto ematen dutenek gortina berdeak egingo dituen enpresa horretatik jasotzen dutela dirua. Enpresek indar handia dute. Agindu, gobernuak agintzen duela uste dut, baina demokratak izan, errepublikarrak izan, norabide bat bera da AEBetan. Nik ez dut uste han aldaketa handirik sekula ikusiko dugunik. Bi alderdiak antzekoak dira, eta sistemaren inguruan ez dute alderik.

-- Estatubatuarrek Europa aldera etortzeko duten kit-a aipatu duzu lehen, kanadar kit-a, alegia. Zein izango genuke guk AEBetara joateko "oinarrizko kit"-a?

Euro asko eraman, batetik. Topiko asko dira AEBen inguruan. Guk, hedabideok, indartu egiten ditugu topiko horiek. Errealitatea, berez, ematen duena baino konplexuago da, eta oraina ulertzeko iragana ezagutzea komeni da. Hortaz, interesgarri da hango historia ezagutzea, ze gaur egungo sisteman indarrean diren jarrera asko historiatik datoz: erlijioari lotuta daude, adibidez. Edo atzerri politika erasokor hori, berriz, bertako konstituzioan ageri da: "munduan duten misioa"-ri lotuta dago. Uste dute munduko herrialderik onenean bizi direla; penatan dira, besteek ezin dutelako beraiek bezala bizi. Konbentzituta daude horretaz! Munduko herrialderik onenean bizi direla, eta beraien sistema esportatu egin behar dutela, eta, behar izanez gero, armen indarrez. Gure ustez inperialismo bada ere, haien arabera misio mesianikoa da. Historia kontuagatik da: duela 200 urte joan ziren hara europarrak, kolonia zen hura, beraien erlijioagatik pertsegituta joan ziren haraino...

-- Nola ikusten duzu zeure burua gizarte horretan?

Atzerritar, erabat atzerritar. Beharbada horregatik ulertzen ditut hemen dabiltzan atzerritarrak. Hura oso ezberdina da. Italiar batekin hizketan hasi, frantses batekin... eta beti dago zer edo zer europarra dena. Ez dakit Europako Batasunik den, ala ez den, baina badago kultura modu bat, hangoaz ezberdina: ez hain indibidualista, gobernuak premia handiena dutenak lagundu behar dituela sinestarazten diguna, naturaleza babestu egin behar dela dioena, dirua ez dela munduko gauzarik inportanteena esaten duena: lanean 100 mila dolar irabaztea baino inportanteago dela bi hilabeteko oporrak izatea... Kontu horiek europarrak dira, edo hangoak ez behintzat. Horiek horrela, atzerritar sentitu behar ba AEBetan! New Yorken gutxiago, atzerritar pila dago eta bertan. %35 bat atzerrian jaiotakoak gara hirian. Atzerritar sentitzen ez naizen egunean etxera itzuli beharko dut, berriemaile izateko gaitasuna galduko nuke.

(2005-01-16an Argia astekarian argitara emana)

Testu gehigarriak, Argiaren ale berean:

-- Bertsoa
-- Irailaren 11ko ondorioak
-- Olatzen AEBak
-- Nortasun agiria
-- Estatubatuarren errudun sentimendua

euskalkultura.eus

Noticias

Olatz Arrieta, EiTBko korrespontsala New Yorken: «Atzerritar sentitzen ez naizen egunean etxera itzuli beharko dut» (Argian)

Las más leídas

Últimos comentarios