euskalkultura.eus

Pantxoa eta Peio bikoteak, haien ibilbide luzean, Manex Pagolaren 30 kantutik gora eraman dituzte plazara. Kantu egile eta lagun hil berriaz oroitzapenak aipatu ditu Peio Ospitalek (Ezpeleta, 1948).

-Zuk nola ezagutu zenuen Manex Pagola?
Guk Manex Pagola ezagutu genuen gure ikasketa garaian. Uztaritzeko seminario txikitik pasatuak ginen 60ko hamarkadan. Manex gu baino zerbaitxo lehenago pasatua zen handik, gu baino zazpi urte gehiago baitzituen. Orduan hasi zen bere lehenbiziko kantuak sortzen. Oroitu behar da ere Mixel Labegeriek urte haietan plazaratu zituela bere lehen kantu eta diskoak, eta horrek ere eragin handia ukan zuen. Bere lehen kantuak guk lagunartean ikasi genituen, erran nezake ikastegiko giroan. Gero, asteburuetan, Baionako ostatutxo batean biltzen ginen Manex Pagola, Beñat Sarasola, Joanes Borda eta beste batzuk kantuz aritzeko, besterik gabe. Gero, 1969an, gure lehenbiziko diskoa egin genuen, 45 itzulikoa: Manexen hiru kantu eta Monzonen kantu bat. Halaxe izan ziren gure lehen harremanak, eta harreman horiek indartuz joan ziren 70eko hamarkadan.

Azken egunetan aipatu izan duzu Ipar Euskal Herriko pizkunde kulturalaren parte izan zela.
Bere kantuez aparte ere ikastolen sorreran parte hartu zuen, eta Gure Irratiaren sorreran eta politikan ere izan du bere ibilbidea. Manex gaitasun askotako gizona zen. Gu bezala gertatu da momentu horretan, Ipar Euskal Herriko pizkunde kulturala sortu eta indartu zen urte haietan: 60 eta 70eko hamarkadak. Kantuak, zernahi gisaz, borroka horretan parte hartzen zuen; herri honek bizitzeko eraman behar zuen borroka horretan. Aldi berean, kantuak borroka hori indartzen zuen, eta Manex Pagolaren kantuak hortxe gertatu dira, Monzonenak eta beste guztienak bezala.

Kantu horietatik bat: Urtxintxak oihanean.
Uste dut adibide polita dela. Alde batetik, hara kantu bat arras sinplea hitzez eta doinuz. Nire ustez, bere indarra hori zen: eguneroko etxeko hitzak erabiltzea indar poetiko bat emanez. Lehen entzunaldian berean hartzen da kantua, sartzen da belarrian, eta ez da lanik hitzen ikasteko. Manexen jeinua hori da; uste dut horrek esplikatzen duela neurri handi batean bere kantuen arrakasta. Urtxintxaren kasuan, beharbada, gehituko nuke egin zuela haur kantu bezala, axola handia baitzuen haur kantuak egiteko. Kantu horretaz jabetu zenean herriak zion eman beste zentzu metaforiko bat: identifikatu zen askatasunaren aldarrikapen sinbolo edo metafora bezala; Manexek haur kantu bat egin zuelarik, besterik ez. Adibide polita da.

Beste erregistro batean, Adios maitea idatzi zuen.
Adios maitea, adios lagunak. Behartua izan zen Euskal Herritik urruntzera soldadutza egiteko. Bi urtez egon zen Aljerian, eta herrimina kantatu zuen. Herritik urruntzearen nostalgia hori kontatzen du kantu horretan.

Alde zirikatzaile bat bazuela ere aipatu izan duzu. Moda berria kantua idatzi zuen.
Zaude isilik, Berriketariak… edo halako kantuak. Bai, bazuen alde zirikatzaile bat. Zirikatu egin ditu atsoak deitzen zirenak. Gogoratu behar da orduan Elizak eragin handia zuela gure herrietako mentalitatean eta begi txarrez ikusten zela gazteak libertitzea eta moda berriak bidean jartzea.

Anekdota polita kontatzen duzu, pottokarena.
Manex jite berezikoa zen. Gogoratzen naiz Zazpiribai ikuskizuna muntatu genuelarik Manexek nahi izan zuela pottoka bat agertu afixetan. Manexentzat pottoka da kabala hezigaitzaren eredua bezala, eta uste dut Manexek berak bazuela horretarik. Uste dut doi bat pottoka izan dela, bai politika mailan eta bai beharbada fede mailan ere. Beti behar zuen zerbait ekarpen berri egin, zegoena pixka bat zalantzan jarri. Bilaketa horretan ibili da beti, eta uste dut pottokaren irudi hori ongi doakiola berari ere.

Zenbatu dira ehun bat kantu orotara.
Kantutan jarri ditu gure herriak urte horietan —60 eta 70eko hamarkadetan— bizi zituen arazo nagusiak: lan arazoak, bistan da —langabezia arazo handiak baziren—, aberria kantatzen zuen, herrimina, amodio kantuak ere bai, kantu zirikatzaileak… biziak eskaintzen dituenaren arabera, hori izan da bere errepertorioaren funtsa. Manexek errotik bat egin du bere garaiko gizartearekin.

Zaila da bere bizia aipatzea ibilbide politikoa aipatu gabe.
Bistan da, militante politikoa izan da. Haren ibilbidea ez da linea zuzen-zuzen bat izan. Enbatan hasi zen, gero EHASen egon zen, eta EAn azkenean… Ibilbide politikoa uste dut beste batzuek nik baino hobeki aipatuko zutela, baina bere engaiamendu nagusienetarik izan da politika.

Beste kantu izenburu bat bukatzeko: Azken dantza.
Kantu hori ere egin zuen Aljeriara joan zelarik; hori ere kantu sinple-sinple bat da. Jendeari gustatzen zaio, eta kantatzen da kantu biltzarretan; erran nezake errepertorio herrikoian sartu dela. Anekdota bat gehitzeko, kontatu izan digute Lesakako diskoteka batean gaua bururatzean kantu hori ematen zela, norbaitek bere laguna atzeman ez balu, azken xantza bezala. Azken dantza zen azken xantza [irriak].
Gero, erran behar da biziki umore handiko gizona zela; lagunartekotasuna da, beharbada, bere ezaugarri nagusienetarik. Argi errateko, Manexek ez du sekula jakin bere bizian zer den gorrotoa. Ez zen posible harekin samurtzea, gizon maitagarria zen hitz batez errateko.